Gleno
– Ermera hahu
husi lia fuan 2 (Er katak Be’e no Mera katak Mean) ho nune mak Distrito ho
naran bo’ot Cafelaran ne’e ho naran ERMERA nebe ohin loron kuinesidu ho Ermera
cafelaran nebe nia produtu primadona mak Café.
Hare
ba desenvolvimentu nebe lao sei neneik, maske Timor Leste restaura ona nia
independensia tinan 10, maibe Povu barak sei hakilar bebeik kona ba
desenvolvimento, Be’e mos, Estradas, Eletricidade, no seluk seluk tan, ho
problemas hirak ne’e mak V Governo
Konstitusonal tau ona planu ba programa Municipalidade
(Desentralisasaun) atu bele aranka desenvolvimento iha Teritorio tomak, maibe
oras ne’e dadaun PM RDTL ho nia equipa sei halo Sosialisasaun hanesan etapa
konsultasaun ba 13 distritos hodi rona no hatene direta Kada distrito nia
problemas no recursus sira.
Ho
planu hirak nebe V Governo planeia maka Primeiro Ministro (PM) Kayrala Xanana
Gusmao orask ne’e dadaun lao haleu hela teritori Timor Leste, nebe Sexta feira
ne’e 03/05/2013, halao Sosialisasaun ba Programa Desentralisasaun no Poder
local iha Distrito Ermera hodi hasoru malu ho intelektuais no autoridades Ermera oan hotu durante loron
2.
Antes
dia 3/05/2013, PM ho komitiva remata sosialisasaun iha Distrito Liquisa hodi
desloka kedan mai Ermera iha dia
02/05/13, hafoin to iha Ermera, Komitiva PM ne’e deskansa iha LAR Lauala nebe
hanesan Asrama ba Estudante Orfonato sira.
Iha
Sexta feira ne’e (3/5/13) PM ho komitiva simu husi Estudantes, Lia nain, no
intelektuais Ermera Anan iha Administrasaun Gleno hodi tama ba iha Fatin
Audensia nebe lokaliza iha Adminisasaun Gleno nebe preparado ona husi Komisaun
Organisadora no Governo local.
Iha
audensia ba loron primeiro, PM Xanana hateten Ermera oan pronto ka lae? Atu
simu municipio iha tempu besik mai, tamba ne’e mak presija Ermera oan hotu
hamutuk hodi deskuti no tau opiniaun hamutuk ba preparasaun estabelesimentu,
tamba se Ermera oan la hamutuk maka Susar tebes atu bele atinji mehi hirak nebe’e
Ermera oan rasik trasa ona. PM Hateten
Lideransa
hirtoriku ne’e kolia ho lian makas hodi dehan Ermera oan tomak hader..hader…hader
ona ba, prepara oin nusa bele kaer rasik imi nia kuda talin, hader…hader…hader
ona ba……Lider masimu ne’e tenik ho lian makas.
Iha
parte seluk Actual PM ne’e hateten katak intelektuais Ermera oan tenki kopera
hamutuk ho Veteranus, Seitor Privado, NGO, Estudante, Grupo Feto, Juventude, no
entidades hotu atu bele hasai Povu husi Kiak no mukit, nebe Ermera hanesan
Populasaun numero 2 husi Dili, tamba Ermera
kiak kuaze 54% husi total
populasaun 117.64.000 sensus 2010, tamba ita Liberta ona rai, maibe ita mos
tenki liberta ita nia Povu, atu nune bele fo sentidu ba ukun rasik-an.
Lideransa
ne’e hakilar liu tan katak Intelektuais Ermera Anan nebe halibur an iha KLEAN
presija kolabora hamutuk atu bele diskuti no fahe opiniaun ba malu kada fulan,
atu nune bele diskuti saida mak bele halo ba Ermera, tamba hare ba relatoriu
komisaun tekniku ba instaladora, katak Ermera nia rekursu naturais mos barak
tebes, hanesan Be’e Lagoa Eraulo, Mota Bandeira, Be’e mean (Ermera), Be’e
mutin, Be’e Manas, Café, Kakao, AI Borcha, Vanili, Tais, no produtu local seluk
tan nebe Ermera iha, atu nune bele hasai Povu husi kiak no mukit presija Seitor
hotu bele kreativu atu bele hari industria ruma, iha Ermera, ho nune bele
utilize produtu no rekursu hotu nebe mak Ermera iha ba intereses Povu hotu nian.
Iha
audensia ne’e PM uza metodo nebe furak tebes atu dada ema hotu atu fo hanoin no
fo ideias ba saida mak Municipiu no saida mak Puder local. Tamba Iha fatin
audensia laran Ermera oan hotu deklara no tau iha Espanduk sira nebe hakere “Ami
Ermera Prontu atu simu Municipio” tamba ne’e mak PM realsa katak
Konteksto Municipiu ema barak hateten katak atu hamenus Birokrasi, Besik liu ho
Povu, bele foti desijaun, ida ne’e PM haklaken katak ne’e los hotu maibe,
importante mak oinsa ita bele hatene Ermera Kiak hira, no oinsa mak bele
liberta Povu husi Kiak no mukit, laos atu simu deit kareta Luxu, Pajero, Prado,
Pulsa, lao ba mai, maibe tenki tun ba hamutuk ho Povu atu horon netik Povu nia
Kosar nebe iis no dois, ho nune bele hatene sira nia susar ho terus.
Antes
atu hahu audensia KLEAN (Klibur Ermera Anan) liu husi Administrador Distrito
entrega ona dokumentu (Draf) nebe KLEAN prepara ona ba Ex’mo Primeiro Ministro
kona ba Rekurso Ermera nian nebe iha, atu bele hare no tetu, maibe KLEAN sei
prepara dokumentu ida nebe kompletu liu tan iha fulan Julho tuir mai.
Audensia
ba loron daruak (04/05/2013), PM fo oportunidade ba seitor hotu atu bele halo
analize no rejumu ba konteksto Municipio relaciona ho PM nia sosialisasaun,
durante loron 2 iha Ermera, nebe kada Seitor sira sei hato sira nia opiniaun,
rekomendasaun, sugestaun, ba estabelesementu Municipio, nebe hato direta husi
seitor sira hanesan Asosiasaun Estudante, Veteranus, Partidus politikus, NGO’s,
Seitor Privado, Administrasaun Publika, Liders komunitario, Grupo Feto, no Ikus
husi KLEAN hodi hateten ba Sua Cilensia katak Ermera Prontu ona atu simu
Municipalidade iha primiro Periodu nebe Governo trasa ona.
Ikus
husi Programa ne’e, lideranca masimu ne’e halo resumu katak buat hotu bele
akontese depende ba Ermera oan hotu nia esforsu, unidade, respeitu malu, hodi
deskuti bebeik-bebeik-bebeik, atu nune Ermera bele kaer rasik Kuda talin nebe
PM fo exemplo katak Kuda ida nebe nia kesi hela iha Balibar krekas maran los,
se Ermera pronto ona hakat ba oin maka nia sei fo Kuda ne’e mai Ermera atu habokur.
Tuir
observasaun Jornalista katak partisipasaun durante loron 2 ne’e masimu tebes,
maske lideransa no intelektuais Ermera oan balun la marka presensa tamba
okupado ho servicu seluk, maibe kuase ema hotu partisipa no akompanha to
remata.
Tuir
agenda katak depois de remata enseramento ba Programa sosialisasaun ne’e,
Komitiva sei desloka ba Ermera tuan hodi halo Inagurasaun ba Escola Secundario
Katolika Ermera, hafoin fila hikas ba Dili hodi kontinuasaun ba distritos iha
parte Leste. (Jaime Soares/ contributor Ermera)